AYASOFYA-İ KEBİR CAMİ-İ ŞERİFİ SEMPOZYUMU

Mabet geleneği, insanlık tarihi ile yaşıttır. Hemen her dinin, kendine özgü bir mabedi vardır. İslam’da bu müessese cami ve mescitler olarak teşekkül etmiştir. Peygamber Efendimiz, hicretle birlikte ilk olarak Mescid-i Nebevi'yi inşa ettirmiş, böylece ileride kurulacak İslam şehirleri için cami merkezli bir şehir modeli ortaya koymuştur. Medine döneminde cami, medeni hayatın tüm kurumlarını temsil eden pek çok fonksiyonu üstlenmiş ve günlük hayatın merkezinde yer almıştır. Böylece cami etrafında bütünleşen bir hayat, şehrin birliğini sağlamış ve İslam’ın tevhid ilkesinin gündelik hayatta yaşanılır hale gelmesine yardımcı olmuştur. Böylece yüce dinimiz İslam’ın kâinatı kuşatan mesajı, camilerde ilmek ilmek dokunarak toplumlara ulaşmıştır.

İslam medeniyeti cami merkezli bir medeniyettir. Büyük şehirlerde cami etrafında toplanan ve külliye adı verilen sosyal nitelikli yapılar İslam şehirlerinin değişmez kimliğini yansıtmaktadır. Bu yönü ile camiler, İslam coğrafyasında bir kimlik kurumu, İslam toplumunun oluşabilmesi için ihtiyaç duyulan tarihi birikimi ve tecrübeyi yansıtan toplumsal birer bellek hüviyetindedir. Tarihi tecrübe göstermiştir ki; mabedi olmayan yerleşim yerleri kimlik kaybına uğramış, belleğini kaybetmiştir. Bu şehirler, her ne kadar medeniyetin fiziki unsurlarına sahip gözükseler de medeniyetin manevi köken ve değerlerinden yoksun yerler, yöreler haline gelmiştir.

Mabedin medeniyet inşasındaki bu önemli işlevi İstanbul’un fethi ile birlikte bir kez daha kendisini göstermiştir. Fetihten sonra şehrin en büyük mâbedi olan Hagia Sophia Kilisesi Fâtih tarafından Ayasofya adıyla fethin sembolü olarak camiye çevrilmiş ve ilk cuma namazı da burada kılınmıştır. Ayasofya, 1453’ten 1934’e kadar şehrin ulu camii durumundaki baş camisi olarak hizmet vermiş ve etrafında medresesinden sıbyan mektebine, hamamından imaretine, kütüphanesinden muvakkithanesine, sebilinden şadırvanına kadar nitelikli bir külliye teşekkül etmiştir. Hat sanatının eşsiz örnekleri, kitabeleri, çinileri ve daha pek çok Türk-İslam sanatı eserleriyle tezyin edilmiş olan Ayasofya-i Kebir Cami-i Şerifi’nin fetihten öncesine ait yine pek çok tarihi dokuya ev sahipliği yaptığı da bilinmektedir.

Ayasofya-i Kebir Cami-i Şerifi’nin müzeye çevrilmesi hakkındaki 24/11/1934 tarihli ve 2/1589 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı, Danıştay Onuncu Dairesinin 2/7/2020 tarihli ve E:216/16015, K:2020/2595 sayılı kararı ile iptal edilmiş ve 10/7/2020 tarihli ve 2729 sayılı Cumhurbaşkanlığı kararı ile caminin yönetiminin 22/6/1965 tarihli ve 633 sayılı Diyanet İşleri Başkanlığı Kuruluş ve Görevleri Hakkında Kanunun 35 inci maddesi gereği Diyanet İşleri Başkanlığına devredilerek ibadete açılması uygun görülmüştür. Böylece 86 yıllık bir aranın ardından Ayasofya-i Kebir Cami-i Şerifi 24 Temmuz 2020 tarihinde kılınan ilk cuma namazı ile birlikte fiilen ibadete açılmıştır.

Bu gelişme gerek milletimiz gerekse dünya genelindeki Müslümanlar nezdinde büyük bir heyecana vesile olmuş ve memnuniyetle karşılanmıştır. Böylesi bir tarihi gelişme karşısında 1-7 Ekim 2020 tarihleri içerisinde kutlanacak olan Camiler ve Din Görevlileri Haftası etkinlikleri kapsamında Ayasofya-i Kebir Cami-i Şerifi konulu ulusal düzeyde bir sempozyum düzenlenmesinin faydalı olacağı mülahaza edilmektedir. Zira bugün Müslümanlar için büyük bir inancın, medeniyetin, ahlakın ve adaletin sembolü olan Ayasofya’nın ulu bir cami olarak taşıdığı zengin kültürel mirası, temsil ettiği değerleri ve ifade ettiği manaları keşfetmek için daha büyük bir inanç, azim, heyecan ve özveri ile çalışmaya ihtiyaç vardır.